Schenking of testament, de termen worden in de volksmond wel vaker door elkaar gebruikt. Niet onlogisch, want het zijn allebei mogelijkheden waarmee je zelf kan bepalen wie wat van jou zal erven. En toch zijn er een paar belangrijke verschillen.

Een schenking treedt onmiddellijk in en is onherroepbaar. De enige uitzonderng hier is een schenking tussen echtgenoten: de schenking kan dan zelfs nog na een scheiding en een huwelijk met een nieuwe partner worden aangepast.

Een testament gaat pas in op het moment dat je zelf overlijdt. Maar voor het zo ver is, kan je je testament naar hartenlust veranderen. Alleen het meest recente testament is dan geldig.

Bij beide formules moet je wel rekening houden dat je voldoende overhoudt voor je zgn. 'reservataire erfgenamen'. Dat zijn je (klein)kinderen, echtgeno()t(e) en je ouders die sowieso recht hebben op een deel van je erfenis. Zij kunnen dan ook de teruggave eisen van hetgeen ze door de schenking of het testament te weinig hebben gekregen, waardoor jouw begunstigde een deel van zijn/haar erfenis kan kwijtspelen.

TIP: ontdek hier op welk deel je reservataire erfgenamen recht hebben.

Beeld: deathtothestockphoto.com

De Vlaamse regering haalt de tarieven voor het schenken van een woning stevig naar omlaag en vergemakkelijkt ook de regels. Bedoeling is de tarieven dermate te verlagen dat het goedkoper wordt om vastgoed te schenken dan in de successie op te nemen. Deze nieuwe regeling zou ten laatste op 1 juli ingaan.

Die schenkingsrechten heten vanaf nu trouwens schenkbelasting. De tarieven dalen fors, vooral dan voor de hoogste tarieven. Als je weet dat het schenken van een woning die meer dan 175.000 euro waard is aan een niet-familielid momenteel voor 80 procent wordt belast, is dat eigenlijk niet meer dan normaal...

'Rechte lijn' wordt duidelijker

Ook de categorieën worden vereenvoudigd. Waar je nu verschillende tarieven hebt al naargelang je schenkt aan je echtgenoot/partner, je kinderen, je broers en zussen of aan neven en nichten, wordt de hele onderverdeling sterk vereenvoudigd. Je kan nu aan twee groepen schenken, namelijk:

• In rechte lijn aan een echtgenoot, partner en/of kind(eren)
• Aan alle anderen

Voor de partner in de rechte lijn geldt dat je ofwel wettelijk samenwonend bent of dat je al meer dan één jaar feitelijk samenwoont.

Extra kortingen op tarieven

Als het geschonken goed energiezuiniger wordt gemaakt of als het pand wordt verhuurd, komt er nog een extra korting op de schenkbelasting bij. Op die manier probeert de Vlaamse regering het tekort aan kwaliteitsvolle huurwoningen aan te zwengelen en de huurmarkt extra te stimuleren.

Concreet?

1. Schenkingstarieven rechte lijn

• Waarde tot 150.000 euro = 3 %
• Waarde tussen 150.000 en 250.000 euro = 9 % - met de extra korting wordt dit 6 %
• Waarde tussen 250.000 en 500.000 euro = 18 % - met de extra korting wordt dit 12 %
• Waarde boven 500.000 euro = 27 % - met de extra korting wordt dit 18 %

2. Schenkingstarieven niet-rechte lijn

• Waarde tot 150.000 euro = 10 % - met de extra korting wordt dit 9 %
• Waarde tussen 150.000 en 250.000 euro = 20 % - met de extra korting wordt dit 17 %
• Waarde tussen 250.000 en 450.000 euro = 30 % - met de extra korting wordt dit 24 %
• Waarde boven 450.000 euro = 40 % - met de extra korting wordt dit 31 %

Beeld: freedigitalphotos.net

Sinds begin dit jaar int het Vlaamse Gewest de erf- en schenkingsrechten en niet langer de federale overheid. Die overheveling brengt een aantal veranderingen met zich mee - de ene al wat belangrijker dan de andere.

Nieuwe terminologie

Of het echt belangrijk is, valt te betwisten, maar weet dat het Vlaamse Gewest een aantal bekende termen heeft veranderd:

• Successierechten worden nu 'erfbelasting'
• Schenkingsrechten worden 'schenkbelasting'

Nieuwe regels voor familiebedrijven

Heel wat relevanter is dat de spelregels voor het schenken en erven van familiebedrijven werden aangepast. Concreet zijn er vier belangrijke veranderingen:

• Neven en nichten worden vanaf nu tot de 'naaste' familie gerekend, terwijl dat voordien enkel gold als hun ouders al overleden waren.
• De activiteiten van het bedrijf moeten nog drie jaar verder gezet worden. Het grote verschil is dat het nu gaat om 'een' activiteit, ongeacht of dit dezelfde activiteit is als degene die de overledene uitvoerde of iets totaal anders.
• Er is geen voorafgaand attest meer nodig dat bevestigt dat de voorwaarden voor de gunstregeling voldaan zijn.
• Ook nieuw is dat de verschuldigde belastingen pas nadien worden geïnd, via een aanslagbiljet.

Bron: Netto

Beeld: http://www.freedigitalphotos.net/

Zeker als je zelf al wat ouder bent en je kinderen willen studeren, reizen, bouwen of trouwen, wil je de erfenis die je van je ouders krijgt misschien wel rechtstreeks doorsluizen naar je kinderen - die het geld in die levensfase beter kunnen gebruiken dan jij.

Sinds 2013 kan je de nalatenschap van je moeder of vader 'verwerpen' ten voordele van je kind(eren). Hou er wel rekening mee dat je dit pas kan doen nadat de erflater gestorven is.

Fiscaal voordelig

Het grote voordeel van deze 'generatiesprong', is - naast het feit dat je kinderen je ongetwijfeld uitermate dankbaar zullen zijn - dat er op de erfenis maar één keer successierechten moeten worden betaald.

Toch is er ook hier een niet onbelangrijk addertje onder het gras. De successierechten worden namelijk berekend op jouw erfdeel en niet op het bedrag dat elk van je kinderen apart ontvangt. De reden hiervoor is te vinden in het progressieve successierecht. Dat houdt in dat je voor bedragen onder 50.000 euro drie procent successierechten betaalt en negen procent voor bedragen tussen 50.000 en 250.000 euro.

Concreet

Stel: je hebt twee kinderen, drie broers en zussen en je ouders zijn allebei overleden.

GEVAL 1: je erfdeel bedraagt minder dan 50.000 euro

• De erfenis bedraagt 180.000 euro.
• Jij hebt recht op 1/4 van dit bedrag, namelijk 45.000 euro.
• Jouw kinderen hebben elk recht op 1/3 van jouw erfenis, namelijk 15.000 euro.

Doordat de successierechten niet worden berekend op het reële bedrag dat elk kind krijgt (wat zou neerkomen op 3 % van 15.000 euro, t.t.z. 450 euro), betalen zij 3 procent op jouw erfdeel. Concreet betalen zij dan elk 1.350 euro successierechten.

GEVAL 2: je erfdeel bedraagt meer dan 50.000 euro

• De erfenis bedraagt 210.000 euro.
• Jij hebt recht op 1/4 van dit bedrag, namelijk 52.500 euro.
• Jouw kinderen hebben elk recht op 1/3 van jouw erfenis, namelijk 17.500 euro.

Doordat de successierechten niet worden berekend op het reële bedrag dat elk kind krijgt (wat zou neerkomen op 3 % van 17.500 euro, t.t.z. 525 euro), betalen zij 9 procent op jouw erfdeel. Concreet betalen zij dan elk 4.725 euro successierechten.

Beeld: freedigitalphotos.net

Het grote voordeel aan je successie tijdig te plannen, is dat je je erfenis kan optimaliseren. Daarbij telt is er één belangrijk principe: schenken is goedkoper dan erven.

Als je je successie plant, is het geen slecht idee je vermogen al op voorhand te 'ontvetten' door schenkingen aan je naasten. Op die manier vermijd je dat je opgebouwde kapitaal bij jouw overlijden in de hoogste tariefschijven van de successierechten valt en de erfenisrechten voor je partner tot maar liefst 27 procent kunnen oplopen. Je kan trouwens zowel roerende als onroerende goederen schenken.

Roerende goederen schenken

Hand- of bankgift

Dankzij het verlaagde schenkingsrecht op roerende goederen, betaalt je partner amper drie procent schenkingsrechten en andere partijen slechts zeven procent. En toch is het mogelijk nog goedkoper te schenken, meer bepaald via een hand- of bankgift. Lees er hier alles over.

Wederzijdse schenking

Ook interessant is de wederzijdse schenking tussen gehuwde partners. Als goede echtgeno(o)t(e) wil je er immers alles aan doen om je partner bij je overlijden een voldoende groot vermogen na te laten om verder in zijn/haar levensonderhoud te voorzien. Je wil hem/haar niet alleen juridisch beschermen, maar ook vermijden dat hij/zij zich blauw betaalt aan successierechten. Een wederzijdse schenking van roerende goederen biedt hier de perfecte oplossing voor. Lees er hier alles over.

TIP: schenken via Nederlandse notaris
Het is nog niet echt algemeen bekend, maar als je roerende goederen wil schenken, kan je eigenlijk best bij een Nederlandse notaris aankloppen. Dit is namelijk een fiscaal uitermate interessant werkwijze die de voordelen van de bankgift - geen schenkingsrechten - combineert met de grote bewijskracht van een schenking via notaris. Ontdek hier de andere voordelen van deze formule.

Onroerende goederen schenken

Onroerende goederen schenken is niet zo eenvoudig en vaak erg duur omdat er een schenkingsrecht moet betaald worden. Cruciale factor in die kost is dat het progressieve schenkingsrecht. Daarom begin je er best tijdig aan en kies je ervoor om je vastgoed in schijven te schenken. Lees hier alles over schenken in schijven.

Ook de gesplitste aankoop is een beproefde methode om bij leven al eigendommen door te geven aan je erfgenamen en hen zo te vrijwaren van successierechten. Lees hier hoe dat precies in zijn werk gaat.

Zelf je erfgenamen kiezen, betekent dat je zelf het vrij beschikbare deel van je erfenis kan toewijzen aan wie je maar wil. Let wel op voor de successierechten, soms is het beter te werken met een schenkingen (zie ook stap 4).

Maar hoeveel bedraagt dat vrij beschikbare deel precies? Het is dat deel dat niet voorbehouden is aan de reservataire erfgenamen. Dat reservataire deel wordt als volgt berekend:

• 1 kind = recht op 1/2 van de nalatenschap
• 2 kinderen = elk recht op 1/3, dus 2/3 in totaal
• 3 kinderen = elk recht op 1/4, dus 3/4 in totaal
• 4 of meer kinderen = 3/4, gelijk te verdelen onder de kinderen
• Geen kinderen = elke ouder heeft recht op 1/4, dus 1/2 in totaal
• Langstlevende echtgenoot = heeft sowieso recht op het vruchtgebruik van 1/2 van je nalatenschap, met minimaal de gezinswoning en de huisraad

Het is belangrijk dat je met dit reservataire deel rekening houdt en niet teveel doorgeeft aan andere erfgenamen. De reservataire erfgenamen kunnen dit immers makkelijk betwisten en de andere erfgenaam verplichten het teveel dat hij/zij ontvangen heeft, terug te betalen.

-> STAP 4: je erfenis optimaliseren

Als je zelf geen erfgenamen aanduidt (zie ook stap 3), dan wordt je vermogen verdeeld via de familiestamboom. Daarnaast heeft ook je partner recht op een deel van de erfenis.

Familiestamboom

Verdeling via de familiestamboom houdt in dat je kinderen (of de kleinkinderen van een overleden kind) als eerste in lijn staan om je vermogen te erven.

TIP: burgerlijke maatschap voor je kind(eren)
De 'burgerlijke maatschap' is niet de bekendste tool om je kinderen te vrijwaren van overdreven successierechten. Het is nochtans de moeite waard, want de successierechten op je hele vermogen dalen van 15 naar amper 0,003 procent! Lees er hier alles over.

Als je geen kinderen hebt, wordt de erfenis verdeeld over de ouders en broers en zussen. De ouders hebben elk recht op een vierde van je nalatenschap, de andere helft wordt gelijk verdeeld over de broers en zussen. Als een van je ouders al overleden is, wordt zijn/haar deel toegevoegd aan het erfdeel voor de broers en zussen.

Heb je geen broers of zussen, wordt je erfenis verdeeld onder je bloedverwanten in opgaande lijn. De helft gaat naar de familieleden aan vaders kant, de andere helft naar de familieleden van je moeder.

Partner

Ook je partner wordt automatisch mee opgenomen in de verdeling van de erfenis en dit door een levenslang vruchtgebruik. Maar ook hier zijn de regels voor gehuwden anders dan die voor samenwonenden:

Gehuwd? Dan erft de langstlevende echtgenoot het levenslange vruchtgebruik van je volledige nalatenschap. Je kinderen krijgen de blote eigendom. Nadat de langstlevende echtgenoot overlijdt, krijgen zij volle eigendom over de nalatenschap.

Samenwonend? Dan is er geen wettelijk erfrecht voorzien. Dat betekent dat je partner geen recht heeft op je spaargeld, wagen, beleggingsportefeuille, kunstwerken, opbrengsteigendommen, enzovoort. Het enige wat de langstlevende partner erft, is het vruchtgebruik op de gezinswoning en de daarin aanwezige huisraad.

Gelukkig kan je zelf voor een heel deel bepalen hoe je erfenis wordt verdeeld.

-> STAP 3: zelf je erfgenamen bepalen

Vooraleer je kan beslissen wat je met je erfenis wil of kan aanvangen, is het vanzelfsprekend belangrijk dat je precies weet wat je vermogen inhoudt. Je burgerlijke stand speelt hierin trouwens een cruciale rol.

Ben je alleenstaande?

Dan is het relatief eenvoudig om je vermogen te inventariseren. Helaas houdt de bestaande wetgeving op successierechten geen enkele rekening met alleenstaanden. Singles doen er dan ook goed aan te werken met een testament om hun vermogen veilig te stellen voor de erfgenamen. Lees daarover zeker ook het artikel 'Wel alleen, niet gek'.

Ben je samenwonende?

Dan is er een belangrijk onderscheid tussen het feit of je wettelijk dan wel feitelijk samenwonend bent. Voor wettelijk samenwonenden gelden dezelfde regels als bij een gehuwd koppel. Anders moet je al minstens één jaar feitelijk samenwonen vooraleer je op dezelfde manier kan erven als gehuwden.

Nog een belangrijk feit: deze regel geldt alleen in Vlaanderen. In Brussel hebben enkel wettelijk samenwonenden dezelfde rechten als een gehuwd koppel; in Wallonië moeten de wettelijk samenwonenden zelfs meer dan zes maanden samenwonen om gelijkgesteld te worden.

Ben je gehuwd?

Dan speelt je huwelijkscontract een doorslaggevende rol.

Zonder huwelijkscontract: het wettelijke stelsel wordt toegepast, met een onderscheid tussen het eigen en het gemeenschappelijke vermogen

Het eigen vermogen bestaat daarbij uit alle goederen die je al had voor het huwelijk aangevuld met inkomsten uit erfenissen of schenkingen tijdens het huwelijk.

Je hebt daarnaast recht op de helft van het gemeenschappelijke vermogen. Dat bestaat uit alle aanwinsten die je tijdens je huwelijk hebt verkregen, inclusief beroepsinkomsten, inkomsten uit eigendommen en/of je beleggingsportefeuille.

Huwelijkscontract met gemeenschap van goederen: hier heb je recht op de helft van het vermogen dat jullie voor én na het huwelijk hebben vergaard.

Huwelijkscontract met scheiding van goederen: hier wordt je vermogen gevormd door alle opbrengsten die je zelf voor en na je huwelijk bijeen hebt gekregen.

TIP 1: keuzebeding
Wist je al dat je huwelijkscontract een handige tool kan zijn in je vermogensplanning? Zeker als je wil dat je echtgeno(o)t(e) fiscaal optimaal kan genieten van wat je hem/haar nalaat. Het keuzebeding is daarbij de perfecte oplossing, omdat het de juridische bescherming van de langstlevende combineert met een stevige fiscale optimalisatie. Je kan er alles over lezen in ons eerdere artikel: 'Keuzebeding voorkomt hoge successierechten'.

TIP 2: inbreng van eigen goederen in de gemeenschap
Een andere manier om je partner te vrijwaren van overbodige successierechten, is dat je al bij leven je eigen onroerend goed inbrengt. Stel je voor dat je bijvoorbeeld al een onroerend goed bezat voor je in het huwelijksbootje stapte. Bij jouw overlijden wordt dit onroerend goed volledig opgenomen in je nalatenschap en moeten je erfgenamen de nodige successierechten betalen. Als je echter het vastgoed inbrengt in de huwgemeenschap (wat je 25 euro registratierechten kost), valt slechts de helft van je onroerend goed in de nalatenschap en moeten er dus veel minder successierechten betaald worden.

-> STAP 2: je erfgenamen in kaart brengen

Of je nu nog jong bent of al wat ouder, weinigen onder ons vinden het plannen van onze erfenis een fijne taak. Nochtans zorgt een goede planning ervoor dat je je erfgenamen vrijwaart van exorbitante successierechten en dat je optimaal profiteert van de fiscale voordelen om je vermogen zo groot mogelijk te houden.

Om je alvast op gang te brengen, stellen we je graag volgende vierstappenplan voor:

1. STAP 1: inventariseer je vermogen

2. STAP 2: weet wie je officiële erfgenamen zijn

3. STAP 3: kies zelf andere erfgenamen

4. STAP 4: optimaliseer je erfenis

-> Start het stappenplan

Als goede echtgeno(o)t(e) wil je er alles aan doen om je partner bij je overlijden een voldoende groot vermogen na te laten om verder in zijn/haar levensonderhoud te voorzien. Je wil hem/haar niet alleen juridisch beschermen, maar ook vermijden dat hij/zij zich blauw betaalt aan successierechten. Een wederzijdse schenking van roerende goederen biedt hier de perfecte oplossing voor.

Als je je partner meer wil nalaten dan de wetgever voorziet, heb je een aantal mogelijkheden, zoals:

• Een goede levensverzekering
• Een testament
• Een clausule in je huwelijkscontract zoals het keuzebeding

Het nadeel van deze technieken is echter dat je partner vroeg of laat toch successierechten zal moeten betalen. Voor roerende goederen is er echter een mogelijkheid om dit volledig te vermijden, namelijk de wederzijdse schenking van goederen, gekoppeld aan de clausule 'beding van conventionele terugkeer'.

Slimme oplossing

Die clausule zorgt er namelijk voor dat de geschonken goederen na het overlijden van een van beide huwelijkspartners terugkeren van de begunstigde naar de schenker, en dit zonder dat er successierechten moeten worden betaald.

Vooral gehuwde koppels zonder kinderen kunnen hier hun voordeel uithalen, maar ook als de kinderen nog (te) jong zijn, is dit een perfecte oplossing. Een wederzijdse schenking tussen echtgenoten is immers ten alle tijde herroepbaar, of het nu gaat om een rechtstreekse schenking via notariële akte of om belastingvrije schenkingen van roerend goed via een hand- of bankgift of via een Nederlandse notaris.

Gegeven is gegeven...

... Maar niet tussen echtgenoten. In tegenstelling tot schenkingen aan andere partijen, kan je je schenking aan je huwelijkspartner herroepen. Die herroeping is bovendien strikt persoonlijk. Schuldeisers noch erfgenamen kunnen de herroeping van de schenking eisen. Weet ook dat die herroeping volledig willekeurig is en dat je ze dus op geen enkele manier dient te verantwoorden.

Twee voor de prijs van één

Nog een groot voordeel is dat het registratierecht enkel moet betaald worden op de schenking die de meeste heffing opbrengt. Je moet met andere woorden op een wederzijdse schenking slechts één enkele keer een schenkingsrecht van drie procent betalen.

Voor je je naar de bank of de notaris rept, geven we je toch nog twee zaken mee waar je op moet letten, namelijk:

• Je kinderen genieten van een beschermd erfrecht, de zgn. 'reserve', die niet mee in de schenking aan je partner kan worden opgenomen.
• Schenken kan alleen uit eigen vermogen. Ben je getrouwd onder scheiding van goederen, dan is er geen enkele beperking. Ben je echter gehuwd onder gemeenschap van goederen, kan je alleen schenken wat je al had voor je huwelijk of wat je daarna 'gratis' hebt gekregen via erfenis of schenking.

Wat als?

Je niet zou kiezen voor een wederzijdse schenking? We illustreren het even aan de hand van een fictief voorbeeld:

Els en Koen zijn gehuwd onder scheiding van goederen en wonen in Vlaanderen. Koen heeft een effectenportefeuille ter waarde van 250.000 euro. Els heeft dan weer een spaarrekening van 100.000 euro. Koen schenkt Els zijn effectenportefeuille en Els op haar beurt de spaarrekening aan Koen. Als bijvoorbeeld Koen eerst sterft, is de 250.000 euro van de effectenportefeuille sowieso van haar. Omdat Els bovendien ten alle tijde haar schenking kan herroepen (zie ook eerder), kan zij makkelijk de 100.000 euro van haar spaarrekening recupereren. En dat zonder één cent successierechten te betalen.

Maar wat als Koen en Els geen wederzijdse schenking hadden gedaan? Dan moeten ze beiden successierechten betalen op het vermogen van hun partner. Concreet:

• Als Els eerst sterft, betaalt Koen 15.000 euro successierechten op de 100.000 euro van Els.
• Sterft Koen eerst, dan betaalt Els maar liefst 43.500 euro successierechten op de 250.000 euro van Koen.

De keuze lijkt ons in dit geval evident...

VERDER LEZEN?

Wil je graag meer weten over de andere technieken om je successie fiscaal zo optimaal mogelijk in te plannen? Like ons op Facebook en we houden je op de hoogte van de verdere artikelen in ons dossier 'Fiscale successieplanning'.

Beeld: deathtothestockphoto.com